Гi дэ Мапасан
      Пасаг
      Пераклад: Сяргей Мурашка
      Шлюб мэтра Сiмона Лебрумана i панны Жаны Кардзье нiкога не здзiвiў. Мэтр Лебруман нядаўна купiў натарыяльную кантору пана Папiёна, i, ведама, патрэбны былi грошы, каб заплацiць; а панна Жана Кардзье мела трыста тысяч франкаў гатоўкаю - банкнотамi i чэкамi на просьбiта.
      Мэтр Лебруман быў прыгожы хлопец. У iм была нейкая шыкоўнасць, шыкоўнасць, уласцiвая натарыусу, шыкоўнасць, можа, трохi правiнцыйная, але ўсё ж такi шыкоўнасць, што не часта сустрэнеш у Буцiнi-лё-Рэбур.
      Панна Кардзье мела вабнасць i свежасць, вабнасць трохi сарамлiвую i свежасць трохi пабляклую, але, увогуле, яна была пяшчотная i прынадная прыгажуня.
      На вяселле збеглася паглядзець усё мястэчка. Усiм спадабалiся маладыя, якiя вярнулiся пасля царквы схаваць сваё шчасце пад шлюбны дах, вырашыўшы зрабiць кароценькую вандроўку ў Парыж пасля некалькiх дзён кахання.
      Днi гэтыя былi чароўныя, бо мэтр Лебруман змог адразу надзiва спрытна, далiкатна i ладна абыходзiцца з жонкай. Яго дэвiз стаў: Памаленьку - далей зойдзеш". Ён быў цярплiвы i дзейны адначасова. Жонка ўсёй душой i адразу пакахала яго.
      Праз чатыры днi панi Лебруман абагаўляла мужа. Яна больш не магла без яго, прагнула песцiць, цалаваць яго, тузаць за рукi, бараду i г. д. Яна сядала яму на каленi, бралася за вушы i казала: "Разяў роцiк, заплюшч вочы". Ён даверлiва падстаўляў рот, мружыў вочы i адчуваў даўгую салодкую бусю, ад якой яго праймалi дрыжыкi. А яму, яму таксама не хапала пяшчоты, вуснаў, рук, усяго сябе, каб цешыць жонку з ранку да вечара i з вечара да ранку.
      * * *
      Як толькi мiнуў першы тыдзень, ён сказаў маладой жонцы:
      - Калi хочаш, паедзем у Парыж у тую сераду. Пагуляем, як закаханыя перад вяселлем. Сходзiм у рэстараны, у тэатр, у кабарэ, паўсюль-паўсюль.
      Яна аж падскочыла ад радасцi:
      - О, добра, ой, як добра, едзем хутчэй.
      Ён сказаў:
      - Бо як нiчога не трэба забываць, дык ты папярэдзь бацьку, каб ён сабраў увесь пасаг. Я вазьму яго з сабой i адразу заплачу грошы мэтру Папiену.
      Яна адказала:
      - Я пагавару з iм ранiцай.
      I ён падхапiў яе на рукi, каб зноў нацешыцца ў мiлай гульнi, што так прыйшлася ёй да смаку за| апошнi тыдзень.
      У другую сераду цесць з цешчай праводзiлi на вакзал дачку з зяцем, якiя выбралiся ў сталiцу.
      Цесць казаў:
      - Клянуся, вялiкая рызыка браць з сабою такiя грошы.
      Але малады юрыст усмiхнуўся.
      - Нi пра што не хвалюйцеся, тата, - казаў ён, - я да ўсяго звыклы. Разумееце, з маёй прафесiяй мне часам надараецца трымаць у кiшэнi мiльён франкаў. Такiм чынам мы абмiнаем безлiч фармальнасцей i не марнуем часу. Не бярыце гэтага да галавы.
      Кандуктар крыкнуў:
      - Пасажыры на Парыж - па вагонах!
      Яны прайшлi ў купэ, дзе ўжо сядзелi дзве старыя кабеты.
      Лебруман шапнуў жонцы на вуха:
      - Шкада, не змагу закурыць.
      Яна цiхенька адказала:
      - I мне вельмi шкада, але зусiм не таму.
      Цягнiк даў свiсток i паехаў. Яны ехалi гадзiну i амаль усю дарогу маўчалi, старыя так i не заснулi.
      Калi яны апынулiся пад дахам вакзала Сэн-Лазар, мэтр Лебруман сказаў жонцы:
      - Хочаш, дарагая, сходзiм спачатку паснедаем на бульвары, а пасля спакойна вернемся па багаж i паедзем у гатэль.
      Яна адразу згадзiлася:
      - О! Добра, паснедаем у рэстаране. А ён далёка?
      Муж адказаў:
      - Ага, далекавата, але мы паедзем у омнiбусе.
      Яна здзiвiлася:
      - А чаму не на фiякры?
      Ён дабрадушна забурчаў:
      - Бач якая ты зборлiвая, браць фiякр на пяць хвiлiн дарогi, кожная хвiлiна - шэсць су, багата жывеш.
      - I праўда што, - трохi сумеўшыся, сказала яна.
      Мiма якраз праязджаў вялiзны омнiбус, якi цягнулi трое коней. Лебруман крыкнуў:
      - Кандуктар, гэй, кандуктар!
      Непаваротлiвая махiна прыпынiлася, i малады натарыус падштурхнуў жонку, сказаўшы ёй:
      - Прайдзi ў сярэдзiну, а я залезу наверх, выкуру перад снеданнем хоць адну цыгарэту.
      Яна не паспела адказаць, бо, каб дапамагчы ўскочыць на прыступку, кандуктар падхапiў яе пад руку i ўцягнуў у салон. Ашаломленая, яна ўпала на лаўку i, збянтэжаная, убачыла праз задняе акно ногi мужа, якi караскаўся на iмперыял.
      Маладая жанчына апынулася памiж тоўстым панам, якi пахнуў люлькай, i старой, ад якой патыхала сабакам.
      Астатнiя пасажыры, якiя моўчкi сядзелi радком, - служка з бакалейнай крамы, работнiца, сяржант-пехацiнец, васпан з залатымi акулярамi i ў ядвабным капелюшы з вялiзнымi, закручанымi ў трубку палямi, дзве самавiтыя надзьмутыя панi, што нiбы казалi сваiм выглядам: "Мы тут, але не раўнуйце нас з тымi", дзве манашкi, проставалосая дзяўчына i далакоп - былi падобныя на збор карыкатур, на музей гратэскаў, здавалiся галерэяй шаржаў на чалавека, камiчнымi лялькамi, у якiх страляюць у кiрмашовых цiрах.
      Ад хiстанняў омнiбуса галовы пасажыраў матлялiся i гойдалiся, трэслася друзлая скура на шчоках; колы падскоквалi, i людзi здавалiся ачмурэлымi i соннымi.
      Маладая жанчына адчувала млявасць.
      "Чаму ён не пайшоў са мною, - думала яна. Яе прыгнятаў несвядомы сум. Ён, пэўна, мог бы абысцiся без гэтай цыгарэты".
      Манашкi далi знак спынiцца i злезлi, пакiнуўшы па сабе прэсны пах старых спаднiц.
      Омнiбус паехаў i зноў спынiўся. Увайшла чырвоная, задыханая кухарка. Яна села i паставiла на каленi кошык. На ўвесь салон моцна тхнула памыямi.
      "Едзем далей, чым мне здавалася", - падумала Жана.
      Далакоп выйшаў, i на яго месца сеў фурман, ад якога патыхала стайняй. Месца проставалосай заняў пасыльны, ад ног якога бiў пах усёй яго дзённай хаднi.
      Жане было кепска, моташна, i немаведама чаму ёй хацелася заплакаць.
      Адны людзi выходзiлi, другiя сядалi на iх месцы. Омнiбус ехаў па бясконцых вулiцах, спыняўся на прыпынках, зноў ехаў.
      "Так далёка, - думала Жана. - Толькi б ён не прамiнуў гэтага рэстарана, толькi б не заснуў. Ён так стамiўся за апошнiя днi".
      Трохi-патроху вагон пусцеў. Яна засталася адна, зусiм адна. Кандуктар абвясцiў:
      - Важырар!
      Жанчына не ўставала з месца, i ён паўтарыў:
      - Важырар!
      Яна паглядзела на яго, разумеючы, што гэта сказалi ёй, бо нiкога больш не было. Мужчына паўтарыў трэцi раз:
      - Важырар!
      Тады яна спыталася:
      - Дзе мы?
      Ён грубавата адказаў:
      - Важырар, Божа мой, па дваццаць разоў вам казаць!
      - А гэта далёка ад бульвара? - сказала яна.
      - Ад якога?
      - Ды ад Бульвара Iтальянцаў.
      - Мы даўно яго праехалi!
      - Хiба! Паклiчце, калi ласка, майго мужа.
      - Вашага мужа? А дзе ён?
      - На iмперыяле.
      - Наверсе? Там даўным-даўно нiкога няма!
      Яна схамянулася.
      - Як гэта? Не можа быць. Мы селi разам. Паглядзiце лепей, ён мусiць там быць!
      Кандуктар пачаў злавацца:
      - Слухай, малая, досыць балбатаць, аднаго згубiла - дзесяць знойдзеш. Злазь, прыехалi. Падбярэш сабе другога на вулiцы.
      Слёзы паказалiся ў яе на вачах, яна зноў папрасiла:
      - Але ж, пане, вы памыляецеся, я ведаю, вы памыляецеся. У яго пад пахай быў тоўсты партфель.
      Кандуктар засмяяўся:
      - Тоўсты партфель. Але ж i праўда, ён выйшаў на Мадлен - ён ад вас уцёк. Гi-гi-гi!..
      Омнiбус стаў. Яна выйшла i мiжволi, iнстынктыўна, зiрнула на дах. Там нiкога не было.
      * * *
      Яна раптам заплакала i, не зважаючы, што яна на вачах у людзей, сказала:
      - Што ж мне цяпер рабiць?
      Падышоў iнспектар транспартнага бюро.
      - Што тут такое?
      Кандуктар з'едлiва адказаў:
      - Гэту даму па дарозе кiнуў муж.
      Той сказаў:
      - Хай сабе, не дзiва, займiцеся вашымi справамi.
      I павярнуўся спiнай.
      А яна пайшла куды вочы глядзяць, збянтэжаная, не разумеючы, што здарылася. Куды iсцi? Што рабiць? А ён, што з iм? Адкуль такая няўважлiвасць?
      У яе заставалiся два франкi. Да каго пайсцi? I раптам яна згадала пра свайго стрыечнiка Бараля, намеснiка загадчыка аддзела ў Марскiм мiнiстэрстве.
      Грошай якраз хапала на фiякр, i яна назвала яго адрас. Яна пераняла Бараля, калi той iшоў у мiнiстэрства. Як i Лебруман, ён трымаў пад пахай напакаваны партфель.
      Яна выскачыла з фiякра i гукнула:
      - Анры!
      Ён здзiўлена спынiўся.
      - Жана?.. тут?.. зусiм адна?.. Што вы тут робiце, адкуль вы ўзялiся?
      З вачамi, поўнымi слёз, яна пралепятала:
      - Я толькi што згубiла мужа.
      - Згубiлi? Дзе?
      - На омнiбусе.
      - На омнiбусе?.. Божа!
      З плачам яна расказала яму пра здарэнне.
      Ён задумлiва выслухаў яе i спытаўся:
      - Ранiцай ён быў зусiм нармальны?
      - Зусiм.
      - Добра. Цi шмат грошай у яго было?
      - Шмат. У яго быў мой пасаг.
      - Ваш пасаг?.. Увесь пасаг?
      - Увесь... каб адразу заплацiць за кантору.
      - Ну дык, дарагая стрыечнiца, шукайце вашага мужа на дарозе ў Бельгiю.
      Яна яшчэ не разумела.
      - Вы кажаце... майго мужа? - прашаптала яна.
      - Я кажу, што ён хапнуў ваш пасаг... i шукай-гукай.
      Ёй не хапала паветра, яна шапнула:
      - Значыць... значыць... ён прайдзiсвет!
      I, ледзь не самлеўшы ад хвалявання, яна ўпала на грудзi стрыечнiку i загаласiла.
      Каля iх пачалi спыняцца. Ён цiхенька падштурхнуў яе да сваiх дзвярэй i, трымаючы за талiю, падняўся з ёй па лесвiцы, а калi здзiўленая пакаёўка адчынiла дзверы, загадаў:
      - Сафi, збегайце ў рэстаран, вазьмiце снеданне на дваiх. Сёння я не iду ў мiнiстэрства.