Современная электронная библиотека ModernLib.Net

Готская Испания

ModernLib.Net / История / Корсунский А. / Готская Испания - Чтение (стр. 21)
Автор: Корсунский А.
Жанр: История

 

 


      106 В хронике митрополитов Эмериты упоминается primarius civitatis из знатного сенаторского рода (Paul. Еmerit. De vita patr. Emerit., cap. 4; см. также А. Р. Корсунский. Ук. соч., стр. 19).
      107 Короли силой исторгали дарения у подданных (см., например, Conc. Tolet, VIII: Decretum in die secunda universalis concilii editum in nomine principis).
      108 Conc. Tolet, VI, can. 16.
      109 Conc. Tolet., VIII: Decretum iudicii universalis editum in nomine principis; LVis., II, 1, 6 Recces.: De principum cupiditate damnatae eorumque initiis ordinandis, et qualiter conficiende sunt scripture in nomine principum facte.
      Вопрос об имуществе фиска и его использовании тесно связан с проблемой условного земельного держания в Вестготском государстве (см. ниже, гл. VI).
      110 LVis., II, 3, 10 Ch.: Nullus quidem rerum fiscalium temerator debet existera.
      111 По сообщению хроник, арабы признали за сыновьями вестготского короля право владеть тремя тысячами деревень. Historia Pseudo-Isidoriana, с. 20. FHA, fasc. IX, р. 380.
      112 См. М. М. Ковалевский. Экономический рост Европы до возникновения капиталистического хозяйства, т. I. М., 1898, стр. 141. По мнению этого ученого, villa в Аквитании и Испании VII в. носит характер поместья, по своему личному и имущественному составу соответствующего римскому имению (massa или saltus). См. также R. Riaza у A. Garcia Gallo. Manual de Historia.., Madrid, 1935, р. 97; М. Тоrrеs у R. Ргietо Bances. Instituciones economicas, sociales у politico-administrativas... "Historia de Espana" dirigida por R. Menendez Pidal, t. III, p. 163. Авторы последней работы, правда, отмечают, что в латифундии, существовавшей в Вестготском государстве, могли применяться разнообразные формы эксплуатации. По мнению же К. Дюблера, античная латифундия пережила Вестготское государство и удержалась даже в мусульманской Испании (С. Dubler. Uber das Wirtschaftsleben auf der Iberischen Halbinsel vom XI zum XIII Jahrhundert. Geneva-Erlenbach-Zurich, 1943, S. 107).
      113 См. ниже, стр. 244-245.
      114 См. о влиянии бургундского поселения на хозяйственный строй римской виллы юго-восточной Галлии: Я. Д. Серовайский. Изменения аграрного строя Бургундии в V в. СВ, вып. XIV, 1959, стр. 16-17.
      115 LRVis., PS, III, 9, 18; III, 9, 27; III, 9, 32; III, 9, 36; LRVis., CTh., XI, 2, 1 I.
      116 Кодекс Эйриха предписывал, чтобы всякое имущество, которое было отчуждено из имения еще до прихода готов, считалось принадлежащим к данному fundus. CEur., 276: Si quodcumque ante adventum Gothorum de alicuius fundi iure remotum est et aliqua possessione aut vinditione aut donatione aut divisione aut aliqua transactione translatum est, id in eius fundi, adque a Romanis antiquitus probatur adiunctum, iure consistat. См. также CEur., 275; LVis., X, 3, 3; X, 3, 5; Isid. Etymol., XV, 13, 4. В формулах дарений, как правило, подчеркивается, что вилла дарится вместе со всем, относящимся к "праву" этого имения. Form. Wis., No. 8: ...donamus gloriae vestrae in territorio ill. loco ill. ad integrum, sicut a nobis nunc usque noscitur fuisse possessum, cum mancipiis nominibus designatis, id est ill. et ill.... pratis, pascuis, paludibus, aquis, aquarum ductibus vel omni iure loci ipsius ut diximus gloriae vestrae deservientes... Cp. Form. Wis., No. 9.
      117 LVis., X, 1,7; X, 1, 17 Ch.
      118 LRVis., CTh., III, 1, 2 I; LVis., III, 4, 17; Fragm. Gaud., No 15; Isid. Etymol., XV, 13, 2: Villa a vallo, id est aggere terrae nuncupata, quod pro limite constitui solet. Но villa - это и деревня, населенная свободными и несвободными земледельцами (LVis., VIII, 6, 2; IX, 1, 21 Egica).
      119 LVis., X, 3, 5; Isid. Etymol., XV, 13, 3: Possessiones sunt agri late patentes publici, privatique... Possessio - это не всегда крупная вотчина. Иногда этот термин применяется и для обозначения мелких хозяйств. LVis., VI, 2, 4 Ch.: decem convicinas possessiones.
      120 LRVis., NVal, XII, 1; LVis., IX, 2, 8 W.; Conc. Tolet. IV, can. 69; Conc. Tolet. XVI, tomus; Сassiоd. Variae, V, 39, 6.
      121 Form. Wis., No. 21.
      122 LRVis., PS, V, 24, 2; LVis, VIII, 3, 6; VIII, 4, 11; VIII, 3, 15 etc.
      123 LVis., XII, 3, 19 Erv.
      124 Form. Wis., No. 21; Ср. Form. Wis., No. 20: Rusticos impendam famulos per nostra manentes rura. Тот факт, что Исидор Севильский останавливается на этимологии термина cibarius (Cibarius est, qui ad cibum servis datur, nec delicatus. См. Isid. Etymol., XX, 2, 15), возможно связан с практикой выдачи пропитания некоторой части рабов в виллах магнатов еще и в VII в.
      125 Conc. Tolet. X, aliud decretum.
      126 J. de Serra Rаfо1s. La "villa" romana de la dehesa de "la Cocosa". Badajoz, 1952, pp. 38, 46-48, 62.
      127 Ibid., p. 28.
      128 Form. Wis., No. 8, 9, 21.
      129 J. de Serra Rаfоls. Op. cit., p. 36.
      130 Ch. Verlinden. Le grand domaine dans les Etats iberiques. Recueiles de la Societe Jean Bodin, IV, 1949. Wetteren, pp. 193-194.
      131 Form. Wis., No. 9: possessionem cui vocabulum est ill. cum mancipiis, terris et vineis omnique iure eius atque adiunctionibus ad memoratum locum pertinentibus...
      132 Согласно дарственным грамотам, имения передаются иногда вместе с наследственными правами соседей на воды и леса. С. Sanсhеz-Albornoz. Serie de documentos ineditos del reino de Asturias, IV (a. 822): ...dono... in loco... terras molinos... senera super uilla et alias terras ante uilla... et cum uicinos hereditate in fontes et in montes.
      133 Этот оброк именуется canon (LVis., X, 1, 11; X, 1, 13), decima (LVis., X, 1, 19 Recces.; Form. Wis., No. 36), tributum (Conc. Bracar. II, can. 46; Fragm. Gaud., XVI; LVis., X, 2, 5 Egica).
      134 Conc. Bracar. II, can. 46.
      135 Mart. Вracar. De correctione rusticorum, cap. 18: ...opus seruile id est agrum, pratum uineam, uel si gravia sunt non faciatis.
      136 Liber testamentorum. Quae debent servitio ruale homines de Pravia. Coleccion de Asturias reunida, por G. M. Jovellanos, t. I. Madrid, 1947, р. 7; см. также С. В. Фрязинов. Из истории развития феодального землевладения в Астурии и Леоне IX-X вв. НДВШ, историч. науки, 1958, No 2, стр. 139-140.
      137 В вестготских источниках не встречается какое-либо особое наименование земельного надела серва. В одном случае его двор называется mansio (LVis., XII, 2, 14 Sis.).
      138 Может быть, это одна из причин, по которой натуральная подать, взимавшаяся арабами в начале VIII в. с рабов в Мурсии, была вдвое меньше, чем подать свободных людей (E. Levi-Provencal. Histoire de lEspagne musulmane, t. I. Paris, 1950, р. 33. Рабы в VII в. обычно обеспечивались таким пекулием, который позволял им вести собственное хозяйство. Так, закон, обязывавший евреев продавать своих рабов - христиан, предписывал, чтобы последние получали при этом достаточный пекулий (LVis., XII, 2, 14 Sis.).
      139 Conc. Agath., can. 7. Таков же был порядок освобождения сервов и светскими землевладельцами .(см. Form. Wis., No. 2, 5, С; LVis., V, 7, 14 Ch.).
      140 В нашем распоряжении нет данных о стоимости рабочего скота в Септимании или в Испании VI-VII вв. Известно лишь, что за самовольный захват (в залог) быка уплачивали 2 солида, а за лошадь - 3 солида (Fragm. Gaud., No. 13).
      141 Conc. Agath., can. 7; ср. Conc. Tolet. X, aliud decretum.
      142 LVis., V, 7, 14 Ch.: De conditionibus a manumissore in scripturam manumissi conscriptis.
      143 Conc. Bracar. III, can. 8: Nam quorumdam fertur opinio, quidam sacerdotum familias ecclesiae in suis propriis laboribus quassent, rei propriae profectum augentes, dominicis vero dispendium nutrientes. Отказ либертинов от повиновения церковь карала, возвращая их в рабство. Если же она не в состоянии была это сделать (когда либертин, например, вступал под патроциний какого-либо магната), то ограничивалась тем, что отбирала у него земельный участок (Conc. Tolet. IX, can. 14).
      144 Иногда они именуются просто accolae (LVis., X, 1, 15).
      145 Form. Wis., No. 36: ...decimas vero praestationes vel exenia ut colonis est consuetudo annua inlatione me promitto persolvere. См. также LVis., X, 1, 19 Recces.
      146 LVis, X, 1, 19 Recces.; X, 1, 11; Form. Wis., No. 36.
      147 LVis., V, 5, 2; XII, 1, 2 Reccar.; Conc. Tolet. III, can. 20, 21. Ф. Энгельс, характеризуя путь развития барщинных повинностей во Франкском государстве, отмечал, что их прообразом были, как "римские ангарии, принудительные работы в пользу государства, так и повинности, выполнявшиеся членами германской общины-марки по сооружению мостов, дорог и для других общих целей" (К. Маркс и Ф. Энгельс. Соч., т. 21, стр. 153).
      148 См. М. М. Ковалевский. Ук. соч., т. I, стр. 23-24, 639.
      149 См. А. И. Неусыхин. Ук. соч., стр. 368-369.
      150 Закон Эрвигия предписывает, чтобы задержавший беглого раба вернул его господину или, если тот находится далеко, в его соседние владения (LVis., IX, 1, 9 Erv.; см. также Conc. Agath., can. 45; LVis., IX, 1,21 Egica).
      151 Ароll. Sidon. Epist, I, 6; VIII, 8.
      152 В житии св. Фруктуоза знатный магнат принимает в горах у пастухов отчет о состоянии скота (см. Vita S. Fruct., cap. 1).
      153 M. Gomеz-Moreno. Documentacion goda en pizarra. Boletin de la real Accademia espanola, t. XXXIV, cuad. XVLI. Enero-Abrile, 1954, pp. 43-45; Eiusdem. Documentacion goda en pizarra. Real Academia de la Historia. Madrjd, 1966, pp. 32-35.
      154 LVis., II, 1, 12 Ch.
      155 Conc. Tolet. VII, can. 6.
      156 Conc. Agath., can. 7: ...minusculas vero res aut ecclesiae minus utiles peregrinis vel clericis salvo iure ecclesiae in usum prestare permittimus.
      157 Fruct. Regula monastica.., col. 1117-1118.
      158 Conc. Tolet, IV, can. 5; Conc. Tolet. VI, can. 4.
      159 Conc. Agath., can. 45: Terrulas aut vineolas exiguas et ecclesiae minus utiles aut longe positas parvas episcopus sine consilio fratrum si necessitas fuerit, distrahendi habeat potestatem.
      160 Саssiоd. Variae, V, 35.
      161 Conc. Tarracon., can. 2: Quicumque in clero esse voluerit, emendi vilius vel vendendi carius studio non utatur.
      162 Conc. Tarracon. can., 3; см. также Paul. Emerit. De vita patr. Emerit., cap. 8.
      163 LRVis., PS, III, 9, 36 J; LVis, VI, 1, 5 Ch. В одной надписи, относящейся ко второй половине VI в., называются operarii vernales, т. е. рабы-ремесленники, вскормленные в доме господина (Aem. Hubner. Inscripciones Hispaniae Christianae, No. 115). В церковных вотчинах использовался иногда и труд наемных ремесленников - artifices mercennarii - как они названы в житии св. Эмилиана (Braul. Vita S. Aemil., cap. 19). Исидор Севильский упоминает мастерские, в которых женщины, очевидно рабыни, изготовляют ткани. Isid. Etymol., XV, 6: Genecium, Textrinum, Graece dictum, quod ibi conventus feminarum abopus lanificii exercendum conveniat.
      164 Conc. Tolet. X: aliud decretum... et quae ipse aut de opere utriusque sexus artificum familiarum ecclesiae potuit habere confecta atque illata aut quae sua provisione habuisse visus est conquisita...; см. также Conc. Hisp., I Fragm. Часть этих ремесленных продуктов церковь продавала. Conc. Tolet. X, loc. cit. О связи крупных вилл с рынком и о товарно-денежных отношениях в готской Испании см. также А. Р. Корсунский. Ук. соч., стр. 30-49, 56-59.
      165 LRVis., PS., III, 9, 31; III, 9, 32; LVis., VI, 1 1; VIII, 1, 5 Ch.; IX, 1, 8; IX, 1, 9 Erv.; X, 1, 16; XII, 3, 19 Erv.; Isid. Etymol., IX, 4, 33.
      166 LVis., VI, 2, 4 Ch; VIII, 1, 5 Ch.; IX, 1, 21 Egica; XII, 1, 2 Reccar.
      167 Conc. Tolet. IV, can. 48; LVis., VIII, 1, 5 Ch.; II, 1 8; IX 1, 9 Erv.
      168 LVis., XII, 3, 19 Erv.; Isid. Etymol., IX, 4, 33: Vilicus propriae villae gubernator est. Unde et a villa vilicus nomen accepit. LVis., VIII, 1, 5 Ch.; Conc. Tolet. X, can. 3.
      169 Надписи на миниатюрах гласят: "hic superoperarios", "propositus operum", "hic ioseph super messores ut, congregent frumenta". The miniatures of the Ashburnham Pentateuch, pl. XI, XIV, X, pp. 18, 20-21.
      170 См. ниже, стр. 215-217.
      171 LRVis., PS, III, 9, 31; LVis., XII, 3, 19 Erv.; Conc. Tolet. IV, can. 38. В крупных виллах, помимо управляющих, были еще и низшие должностные лица iuniores. LVis., IX, 1, 21 Egica. Cp. Capit. regum franc., t. I, 32, с. 58.
      172 LVis., V, 7, 16.
      173 Ibidem.
      174 LVis., X, 2, 4 R; X, 2, 5 Egica; XII, 1, 3 Erv.
      175 Король Леовигнльд жалует аббату Нункту имение фиска с тем, чтобы аббат и его монахи получали оттуда пропитание и одежду. Paul. Еmerit. De vita patr. Emerit., cap. 3: ...eidem viro auctoritate conscripta, de quodam praecipuo loco fisci dixerit, ut alimenta aut indumenta exinde cum suis fratribus haberet...
      176 LVis., IX, 2, 9 Erv.
      177 Так, постановление III Толедского собора запрещает дарить тех сервов из familia fisci, которые служат клириками (Conc. Tolet. III, can. 3.). В VII в. короли раздавали иногда сервов без земли (LVis., III, 3, 1 Erv.).
      178 Сassiоd. Variae, V, 39, 6: Non enim nostra sed illorum (т. е. арендаторов. - А. К.) rura dicenda sunt, si pro voluntate conducentis modus eveniat pensionis.
      179 LVis., XII, 1, 2 Reccar.; Cassiod. Variae, V, 39, 15; V, 39, 6.
      180 LRVis., CTh., X, 1, 1.
      181 LVis., V, 7, 15 Ch.
      182 В 817 г. некий Помпеян дарит сыну Фафине и невестке Пенетруде виллу со всеми ее землями, сервами и либертинами. А. С. Floriano. Diplomatica espanola.., t. I, No. 26: ...villa que est usque in terminos de Colimbrianos et inde usque in terminos de Roadi idest pimare... terras cultas et incultas exitus montium, aquas cum ductibus suis... quinta que dicunt in Quada, siue seruos et libertos de omnibus uillis que superius diximus...
      183 А. С. Floriano. Op. cit., t. I, No. 24 (а. 812); No. 75 (а. 861); t. II, р. 731; E. Hinоjоsa. Documentos para la historia de las instituciones de Leon у de Castilla. Madrid, 1919, V (a. 987), р. 8.
      184 Ch. Verlinden. Le grand domaine dans les Etats iberiques, pp. 193-194; С. В. Фрязинов. Ук. соч., стр. 138-140.
      185 Conc. Tolet. XIII, can. 2. Обстоятельно разъяснив порядок расследования дел, когда обвиняемыми являются палатины, собор вскользь отмечает, что подобным же способом должны рассматриваться обвинения против прочих свободных. Nam et caeterorum ingenuorum personis, qui palatinis officiis non haeserunt et tamen ingenuae dignitatis titulum reportare videntur, similis ordo servabitur... Никаких дальнейших указаний по поводу применения этого порядка по отношению к рядовым свободным постановление не содержит.
      186 LVis., VI, 1, 2 Ch. (ред. Эрвиг.); VI, 1, 5 Ch. (ред. Эрвиг.); VIII, 4, 16 (ред. Эрвиг.).
      187 Е. Perez Pujоl. Ор. cit., t. II, р. 198.
      188 W. Wilda. Ор. cit, SS. 427-429; Е. de Hinоjоsа у Naveros. El derecho en el poema del Cid. Obras, t. I. Madrid, 1948, р. 188, No. 10.
      189 Fuero Viejo 1 5, 16. Ср. II, 1, 19; Е. Hinojosa. Ор. cit., р. 188.
      190 LVis., VII, 3, 3; VIII, 4, 16; VI, 1, 2 Ch.; VI, 5, 14 Ch.
      191 LVis., VIII. 4, 16: Honestum D solidi componantur, de ingenuis personis in annis XX CCC solidos conponantur... MGH, Legum sectio I, t. I, p. 337.
      192 LVis., VI, 1, 3 Egica.
      193 LVis., II, 3, 4 Ch.
      194 Conc. Tolet. XI, can. 5.
      195 LVis., III, 1, 5 Ch.
      196 Назначение королем Вамбой некоего Теудемунда, находившегося на дворцовой службе (в качестве спатария), нумерарием в Эмериту было расценено как унижение и самого Теудемунда и его потомства. Король Эгика издал даже эдикт, которым очистил этого спатария и его потомков от нанесенного им оскорбления. Edictum Regis concilio directus. MGH, Legum sectio I, t. I, pp. 483-484.
      197 LVis., VI, 1, 2 (ред. Эрвиг.): ...primates palatii nostri eorumque filii. Cp. Con. Tolet. XI, can. 5: ...puellae nobiles.
      ГЛАВА VII
      1 F. Dahn. Op. cit, Bd. VI, S. 141; M. Torres. Lecciones de historia del derecho espanol, vol. II, p. 289.
      2 E. Th. Gaupр. Ор. cit., S. 396.
      З C. Sanchez-Albornoz у Menduina. En torno a los origenes del feudalismo, tt. I, III, parte 2; eiusdem. El Aula Regia У las asambleas politicas de los godos; eiusdem. El "stipendium" hispanogodo у los origenes del beneficio praeufeudal.
      4 L. de Valdeavellano. Historia de Espana, t. I, p. I. Madrid, 1955, pp. 312-314.
      5 LRVis., NMarciani, III, 1: ...ut soluto canone a possessoribus in perpetuum teneatur, et impletis fiscalibus debitis, illi, qui possident, heredibus suis relinquendi aut quibus voluerint donandi habeant potestatem. Cp. LRVis., CTh., X, 1, 1.
      6 F. Dahn. Op. cit, Bd. VI, S. 141; M. Torres. Lecciones.., vol. II, р. 172.
      7 См. относительно leudes: К. Zeumer. Op. cit., Bd. XXVI. Hannover und Leipzig, 1901, S. 146; Th. Melicher. Der Kampf zwischen Gesetzes - und Gewohnheitsrecht in Westgotenreiche. Weimar, 1930, SS. 157-158. Относительно fideles см. С. Sanchez-Albornoz. El "stipendium" hispano-godo... passim; его же. En torno a los origenes del feudalismo, t. I, p. 38. К. Цеймером высказано было предположение, что в поздних вестготских законах вместо слова leudes употребляется другое - gardingi (см. MGH, Legum sectio I, t. I, р. 202). О гардингах см. ниже, стр. 196-197.
      8 Iord. Getica., 228; 233; Apollin. Sidon. Epist., I, 2.
      9 Iord. Getica., 189; 163.
      10 LVis., JV, 5, 5.
      11 В соответствии с принципами римского классического права Lex Romana Visigothorum признавала неограниченное право собственности сына на peculium castrense. LRVis., CTh., I, 11, 1; LRVis., PS, III, 4, 3. А. д'Орс, отрицая принадлежность вестготских левдов к служилой знати, в то же время неправомерно сопоставляет постановление Вестготской правды о распоряжении военной добычей сына с положением Бревиария о peculium castrense. А. dOrs. Varia Romana. Los "Leudes" de LV. Antiqua 4, 5, 5. AHDE, t. XXIV, 1955, р. 638.
      12 LSal., Capit V, 2-3.
      13 LBurg., CI, 2. Ср. LBurg, II, 2.
      14 LVis., XII, 2, 1 Recces.: Quod post datas fidelibus leges oportuit infidelibus constitutionem ponere legis.
      15 Иордан, например, сообщает, что Атаульф, направляясь в глубь Испании, оставил в Барселоне свои сокровища, часть "верных", а также больных воинов (Iord. Getica, 163: ...per suas opes Barcilona cum certis fidelibus delectis, plebeque imbelli interiores Hispanias introivit). Церковный собор в Эмерите постановил: в связи с военным походом приносить молитвы за короля, fideles и войско (Conc. Emerit., can. 3: ...pro eius (короля. - А. К.) suorumqe fidelibus, atque exercitus sui salute offeratur); см. С. Sanchez-Albоrnoz. Il "stipendium" hispano-godo..., p. 121, n. 3.
      16 Согласно Вестготской правде, жалоба королю может быть подана через посредство fidelis regis (См. LVis., VI, 1, 6 Ch.).
      17 Про клиента Теодориха - Агривульфа, изменившего своему королю, Иордан пишет: Vir si quidem erat Varnorum stirpe genitus, longe a Gothici sanguinis nobilitate seiunctus, idcirco nec libertatem studens, nec patrono fidem conservans (Iоrd. Getica, 233).
      18 LVis., IV, 5, 5 add. MGH, Legum sectio I, t. I, p. 201: ...seu fidelis aliquid ei donaverit.
      19 См. примеч. 1 к стр. 179.
      20 Е. Perez Pujol. Op. cit., t. II, pp. 195, 211; С. Sanchez-Albornoz. El "stipendium" hispano-godo.., pp. 21-22; eiusdem. En torno a los origenes del feudalismo, t. III, p. 2, Epilogo.
      21 LVis., IV, 5, 5.
      22 LVis, II, 4, 6 Ch.; VI, 1, 2 Ch.; IX, 2, 5; X, 1, 11.
      23 LVis., V, 2, 3: ...de rebus regia donatione conlatis, si in nomine mariti fuerit conscripta donatio, nihil sibi exinde mulier, excepto quod in dote perceperit, debeat vindicare. Idemque et si in nomine mulieris inveniatur facta donatio; LVis., IV, 5, 5; V, 2, 2 Ch.: Donationes regie potestatis, que in quibuscumque personis conferuntur sive conlate sunt, in eorum iure persistant... Этот закон приписывается Хиндасвинту, но в основной своей части он относится, по-видимому, к V в. См. Die Gesetze der Westgoten. Hrsg. von E. Wohlhaupter. Weimar, 1936, S. 112.
      24 LVis., IV, 5, 5; V, 22, 2.
      25 CI, VIII, 54 (55): de donationibus quae sub modo vel condicione vel ex certo tempore conficiuntur; VIII, 55 (56) : de revocandis donationibus. Cp. E. Levy. West Roman Vulgar Law. Philadelphia, 1951, pp. 41-42.
      26 H. Вrunner. Die Landschenkungen der Merovinger und der Agilofinger. "Forschungen zur Geschichte des deutschen und franzosischen Rechtes. Stuttgart, 1894, SS. 6-8, 21.
      27 CEur., 308: Res donata, si in praesenti traditur, nullo modo а donatore repetatur, nisi causis certis et probatis.
      28 CEur., 308: Qui vero sub hac occasione largitur, ut post eius morte ad illum cui donaverit, res donata pertineat, quia similitudo est testamenti, habebit licentiam inmutandi voluntatem suam, quando voluerit, etiam si in nullo laesum fuisse se dixerit.
      29 LVis., IV, 5, 5: ...iuxta eam condicionem, que in aliis nostris legibus continetur.
      30 См. ниже, стр. 189-191.
      31 Данные источников свидетельствуют о том, что в отношениях fideles и королей, с одной стороны, и дружинников частных лиц и их патронов - с другой, было немало сходного: например, был одинаков порядок отчуждения пожалованного имущества (LVis., IV, 5,5); характерно, что король именуется патроном верных (Iоrd. Getiса, 233).
      32 Isid. Hist. Goth., 51: Extitit autem et quibusdam suorum perniciosus: nam quoscumque nobilissimos ac potentissimos vidit aut capite truncavit aut proscriptos in exilium egit aerarium quoque ac fiscum primus iste auxit...
      33 Conc. Agath., can. 7.
      34 CEur, 306; LVis, V, 1, 4.
      35 Conc. Tolet. II, can. 4: Si quis sane clericorum agella vel vineolas in terris ecclesiae sibi fecisse probatur sustendae vitae causa, usque ad diem obitus sui possideat; post suum vero de hac luce discessum iuxta priorum canonum constitutiones jus suum Ecclesiae sanctae restituat, nec testamentario ac successorio jure cuiquam haeredum prohaeredumve relinquat, nisi forsitan cui episcopus pro servitiis ac praestatione Ecclesiae largiri voluerit.
      36 LVis., V, 1, 4.
      37 См. ниже, стр. 219, 237-238.
      38 См. Ф. Энгельс. Франкский период. К. Маркс и Ф. Энгельс. Соч., т. 19, стр. 506.
      39 О. Seeck. Das deutsche Gefolgswesen auf romischen Boden. ZSSR, Germ. Abth., Bd. 17, 1896; E. Ч. Скржинская. "История" Олимпиодора. ВВ, т. VIII, 1956, стр. 246-247, примеч. 35 и стр. 249, примеч. 46.
      40 Такими дружинами располагали, по-видимому, аквитанский магнат Экдиций, который с собственным конным отрядом сражался против вестготов (Apoll. Sidоn. Epist, III, 3); испано-римские аристократы Дидим и Вериниан, пытавшиеся преградить путь варварам в Испанию (Oros. Histor., VII, 40); знать Тарракона, вступившая в борьбу с Эйрихом в 60-х годах V в. (Isid. Hist. Goth., 34).
      41 CEur., 310.
      42 LVis., V, 3, 1: Si vero alium sibi patronum elegerit, habeat licentiam cui se voluerit, conmendare; quoniam ingenuo homini non potest prohiberi, quia in sua potestate consistat. Вестготская правда (LVis., V, 3, 1) упоминает и о возможном отказе сыновей дружинников служить сыновьям или внукам отцовского патрона (LVis., V, 3, 1).
      43 Ibidem.
      44 CEur., 310: Si quis buccellario arma dederit vel aliquid donaverit...; LVis., V, 3, 4: ...ille cui se conmendaverit, det et terram.
      45 LVis., V, 3, 1.
      46 LVis.,V,3, 1;V, 3, 2.
      47 LVis., VI, 4, 2.
      48 LVis, IX, 2, 8 W; IX, 2, 9 Erv.
      49 Aem. Hubner. Inscript, No. 123: Haec cava saxa - Oppilani continet membra claro nitore natalium - gestu abituque conspicuum... In procinctum belli necatur, - opitulatione sodalium desolatur. Noviter cede perculsum clientes rapiunt peremtum - Exanimis domum reducitur, - suis a vernulis humatur.
      50 CEur., 310; LVi;.., V, 3, 1; V, 3, 4.
      51 LVis., V, 3, 1.
      52 LVis., V, 3, 1.
      53 LVis., IV, 5, 5.
      54 MGH, Legum sectio I, t. I, р. 201, n. 3.
      55 LVis., V, 2, 2 Ch.: Donationes regie potestatis, que in quibuscumque personis conferuntur sive conlate sunt, in eorum iure persistant... Выражение "in eorum iure" в данном случае, по-видимому, означает не столько предоставление дружинникам неограниченного права собственности на пожалованное им имущество, сколько признание недопустимости произвольных захватов ранее розданных бенефициев преемниками короля.
      56 LVis., V, 4, 19 Ch.: Ipsis interim curialibus vel privatis inter se vendendi, donandi vel commutandi ita licitum erit, ut ille, qui acceperit, functionem rei accepte publicis utilitatibus inpendere non recuset. Точно также рабы фиска имели право продавать свои земли людям того же социального статуса. LVis., V, 7, 16.
      67 CEur.,311; LVis.,V, 3, 2.
      58 Fragm. Gaud., с. XIII.
      59 CEur.,311; LVis.,V, 3, 2.
      60 LVis, VI, 4, 2; VIII, 1, 1 Recces.
      61 LVis., V, 3, 1.
      62 В VI в. либертин мог уйти от своего патрона, вернув полученные от него подарки и половину имущества, приобретенного за время пребывания под патроцинием (LVis., V, 7, 13). Особенно заметно сходство в положении свободных дружинников, с одной стороны, сервов и либертинов фиска - с другой. Например, последние могли становиться палатинами (Conc. Tolet. XIII, can. 6). Одной из важнейших обязанностей либертинов фиска считалось несение военной службы. Эгика (687-702) издал специальный закон, грозивший возвращением в рабство тем из них, которые уклонялись от участия в военных походах (LVis., V, 7, 19 Egica. Cp. LVis., IX, 2, 9 Erv.)
      63 H. Vоltelini. Prekarie und Benefizium. VJSW, Bd. XVI, 1922, S. 299.
      64 Землевладелец, наделивший земельным участком поселенца (accola), именуется в Вестготской правде его патроном (LVis., X, 1, 15. Ср. также Form. Wis., No. 36-37). О принудительном установлении магнатами и их виликами "покровительства" над мелкими земледельцами см. также: Саssiоd. Variae, V, 39, 15.
      65 См. выше, гл. IV.
      66 LVis., X, 1, 11.
      67 LVis., V, 3, 1.
      68 LVis., V, 3, 1; V, 3, 3.
      69 LVis., VIII, 1, 12.
      70 См. выше, стр. 85, 152-153.
      71 См. А. И. Неусыхин. Исторический миф Третьей империи. УЗ МГУ, вып. 81, 1945, стр. 61-62.
      72 Ioann. Вiсlar. Chron., а. 578: Leovegildus rex extinctis undique tyrannis et pervasoribus Hispaniae superatis sortitus requiem propria cum plebe resedit; ibid., a. 579, а. 585; Isid. Hist. Goth., 51.
      73 LVis., VI, 1, 6 Ch.; Conc. Tolet. V, can. 6 (regum fideles); Conc. Emerit., can. 3; см. С. Sanсhez-Albоrnoz. En tomo a los origenes del feudalismo, t. I, pp. 42-44.
      74 LVis., IX, 2, 8 W.
      75 Ibidem.
      76 LVis., IX, 2, 9 Erv.; Conc. Tolet. V, can. 6; Conc. Tolet. VI, can. 14; Fredeg. IV, 82.
      77 Conc. Tolet. VI, can. 14: ...omnes qui fideli obsequio et sincero servitio voluntatibus vel iussis paruerint principis totaque intentione salutis eius custodiam vel vigilantiam habuerint...; Conc. Tolet. V, can. 6: ...fideli praebere obsequium...; Conc. Tolet. VI, can. 15: ...fidelia servitia...; cp. Capitula Pistensia, 689, с. 2. MGH, Legum sectio II, CRF, t. II, p. 275.
      78 Iul. Hist. rebell.: ...plurimos sibi fideles effecit...
      79 С. Sanchez-Albornoz. Op. cit., t. I, pp. 51-52.
      80 По мнению К. Санчес-Альборноса, обряд коммендации в Вестготском государстве, как позднее в средневековой Кастилии, заключался в том, что человек, вступавший под покровительство, должен был поцеловать правую руку сеньора (С. Sanchez-Albornoz. Op. cit., t. III, 2, р. 264). Однако никаких известий об этом в вестготских источниках нет.
      81 М. Тorres. Lecciones.., р. 289.
      82 LVis., II, 1, 7 Egica.
      83 LVis., IX, 2, 8 W: ...et statim ad vindicationem aut regis aut gentis et patrie vel fidelium presentis regis contra quem ipsum scandalum excitatum extiterit...
      84 F. Dahn. Op. cit., Bd. VI, S. 109; М. Тorres. Lecciones.., vol. II, p. 290.
      85 L. Sсhmidt. Geschichte der deutschen Stamme bis zum Ausgange der Volkerwanderung, I. Abth. Berlin, 1928, S. 291; H. Вrunner. Deutsche Rechtsgeschichte, Bd. II, S. 136; Th. Melicher. Der Kampf zwischen Gesetzes und Gewohnheitsrecht, SS. 157-158.
      86 С. Sanchez-Albornoz. El Aula Regia.., pp. 59-62; еiusdem. En torno a los origines del feudalismo, t. I, pp. 85-139.
      87 В Вестготской правде встречается слово wardia - стража. LVis., IX, 2, 8 W: Quicumque vero ex palatino officio ita in exercitus expeditione profectus extiterit, ut nec in wardia cum reliquis fratribus suis laborem sustineat.
      88 K. Maurer. Vorlesungen uber altnordische Rechtsgeschichte, Bd. I. Leipzig, 1907, S. 171.
      89 LVis., II, 1, 1; XII, 1, 3; Conc. Tolet. XIII, can. 2; Juliani Iudicium in tyrannorum perfidia promulgatum, c. 5; С. Sanchez-A1bornoz. El Aula Regia.., рр. 57-62; еiusdеm. En torno a los origenes del feudalismo, t. I, рр. 84-106.
      90 LVis., IX, 2, 9 Erv.
      91 С. Sanchez-Albornoz. Op. cit., рр. 111-115.
      92 Iul. Hist. rebell., с. 7.
      93 Conc. Tolet. V, can. 6: Ut regum fideles a successoribus regni a rerum iure non fraudentur pro servitutis mercede... Ut quisquis suprestis principum extiterit iuste in rebus profligatis aut largitate principis adquisitis nullam debeat habere iacturam; nam si licenter et iniuste fidelium perturbentur mentes, nemo optabit promptum ac fidele praebere obsequium dum cuncta nutant in incertum et in futuro discriminis formidant causam...; Gonc. Tolet. VI, can. 14.
      94 Так, VIII Толедский собор при Реккесвинте резко выступил против захватов королями и передачи собственным наследникам имущества, ранее пожалованного верным. Собор исходит из представления, что земли, на законных основаниях перешедшие к королю от fideles (например, в случае измены последних), не должны оставаться в его руках, их следует жаловать другим верным. Conc. Tolet. VIII: Item Decretum iudicii inuversalis editum in nomine principis. Quosdam namque conspeximus reges postquam fueririt regni gloriam adsequentes extenuatis viribus populorum, rei propriae congerere lucrum... sicque solo prinicpali ventre subpleto cuncta totius gentis membra vacuata languescerent ex defectu; unde evenit, ut nec subsidium mediocres nec dignitatem valent obtinere maiores... См. также Conc. Tolet. VI, can. 14.

  • Страницы:
    1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 14, 15, 16, 17, 18, 19, 20, 21, 22, 23, 24